Ik las onlangs het boek “De kracht van kwetsbaarheid” van Brené Brown uit. Wat een boek! Het kon dan ook niet anders dan dat ik er nog iets over zou schrijven. Hoewel ze geen echte ouderschapsboeken schrijft, is wat je leest in haar boeken wel heel vaak toepasbaar op opvoeden én opent het je ogen over onze samenleving. Schaamte wordt nog te vaak gebruikt bij het opvoeden van kinderen en dat heeft heel wat gevolgen. Er zijn nochtans alternatieven, maar daar zijn we ons vaak niet bewust van.
Brené Brown schrijft dat je bij schaamte slecht spreekt over jezelf én dat je gelooft dat je zo bent, niet dat het je gedrag is. Om een concreet voorbeeld te geven: wanneer een kind over zichzelf zou zeggen dat het stout is, is er sprake van schaamte. Zegt het dat hij iets verkeerd deed en dat dat niet oké is dan is er sprake van schuld. Alleen dit voorbeeld geeft al weer wat voor effect schaamte kan hebben op een kind.
Voor ik daar verder op in ga, wil ik het eerst even hebben over de manier waarop schaamte gebruikt wordt in de opvoeding.
Schaamte als controle
Wanneer we geen grenzen stellen en mensen niet aanspreken op hun verantwoordelijkheid, voelen we ons gebruikt en tekortgedaan. Daarom vallen we mensen vaak aan op wie ze zijn, wat veel harder aankomt dan een opmerking over hun gedrag of hun keuzes. Het is in ons eigen belang om in te zien dat we beter geen gebruik kunnen maken van schaamte of beschuldigingen, en beter niet kunnen blijven steken in verontwaardiging, want dat is schadelijk voor onze relaties en ons welzijn.
Uit De moed van imperfectie – Brené Brown
Als ouder stel je vaak wel grenzen, maar merk je dat die niet altijd gerespecteerd worden. Kinderen tasten graag grenzen af en dat maakt dat we ze soms achter het behang willen plakken. In veel gezinnen, en andere opvoedsituaties, is het op zo’n momenten vaak nog dagelijkse kost om verbaal te straffen, misprijzen te uiten, kinderen te bestempelen als iets dat ze niet zijn. Vaak komt dat voort uit schaamte die de ouder zelf voelt en wordt dit dan geprojecteerd op het kind. Als jouw kind een ander kind duwt, voel je misschien zelf wel iets van schaamte. Je bent bang dat de andere ouder je geen goede ouder gaat vinden. Of dat ze je kind als een bullebak gaan aanzien. Door de schaamte die je zelf voelt, ben je misschien eerder geneigd om je kind, verbaal, te straffen door iets van de volgende dingen te doen:
- Zeggen dat je kind stout is. Dat is iets anders dan zeggen dat zijn gedrag, bv. duwen, niet oké is. Het eerste gaat over je kind zelf, het tweede over zijn gedrag.
- Vergelijken met andere kinderen: “Kijk eens naar X. Die doet dat niet hoor.”
- Vertellen dat je kind al een groot meisje of een grote jongen is en dat duwen, wenen, met eten gooien … daar niet bij hoort.
- Met misprijzen naar je kind kijken
Het effect van schaamte
Als direct effect brengt schaamte heel wat verdriet teweeg bij het kind. Ze krijgen het gevoel dat ze geen liefde waard zijn. Daarbij komt dat, wanneer we maar vaak genoeg herhalen dat een kind stout is, het zich dat ook eigen maakt. Het tast de eigenwaarde van een kind aan. Ze leren niet dat ze kunnen groeien, dat ze hun gedrag kunnen sturen en zelf in de hand hebben. Ze leren dat ze zo zijn, dat ze een bepaald etiket hebben en dat dat zo is.
Het is wetenschappelijk bewezen dat schaamte problemen als pesten, depressie, eetstoornissen, agressie en geweld in de hand werken. Wanneer er binnen een gezin een cultuur eerst van schaamte en neerbuigend kijken of praten over iemand, voelt een kind zich vernederd. De kans is groter dat ze woede voelen en die willen uiten. Ofwel naar anderen toe, ofwel naar zichzelf toe.
Als we onze kinderen willen leren op een bezielde manier te leven, mogen wij als ouders niet gebruikmaken van angst, schaamte, beschuldigingen en afkeuring.
De kracht van kwetsbaarheid – Brené Brown
We zijn het onszelf, onze kinderen en onze maatschappij verschuldigd om weg te gaan van de traditionele manier van opvoeden en te gaan richting een manier van opvoeden die verbindend werkt. Die ruimte laat om te groeien, zowel voor het kind als voor de opvoeder.
Hoe ga je dan richting een verbindende opvoedstijl?
Brené Brown gelooft erin dat we onze kinderen, en onszelf, schaamtebestendig moeten maken. Dat doe je door te praten met je kind over schaamte en schuld, maar ook door aan ons eigen gevoel van eigenwaarde te werken. Wijzelf zijn het grootste voorbeeld voor ons kind en wat we doen, heeft een grotere impact dan wat we zeggen. Als kinderen ons kritiek horen geven op anderen, als ze ons kritiek horen geven op onszelf, dan mogen we nog zo ons best doen om dat bij hen niet te doen, om daar met hen over te praten, het zal niet werken. Zorg dus dat je zelf als rolmodel kan doorgaan en daarna kan je ook de volgende tips toepassen.
- Benoem het gedrag. Dat geeft ruimte tot verandering. Een voorbeeld: “Je zus duwen is niet oké. Je doet haar op die manier pijn.” Dat is iets anders dan zeggen: “Je bent niet lief.”
- Zorg dat je kind het gevoel heeft bij het gezin te horen. Er echt bij te horen bedoel ik dan. Dat je het aanvaardt zoals het is en dat het dat ook voelt. Wees betrokken bij hun wereld en interesses. Dat klinkt logisch en als vanzelfsprekend, maar heel wat ouders projecteren hun verloren dromen of gemiste kansen op hun kind. Hoe zou jij je voelen als je kind niet wilt gaan voetballen, terwijl jij al een carrière als profvoetballer voor je zag? Hoe zou jij je voelen als je kind kiest voor een kunstrichting terwijl jij eerder dacht aan een wetenschapsrichting? Aanvaard je kind met al zijn imperfecties, eigen keuzes en voorkeuren.
- Laat je kinderen zelf hun problemen oplossen. Dat is voor ons als ouder een oefening in loslaten, in ons kwetsbaar opstellen. Niemand ziet zijn kind graag gefrustreerd of worstelend met een probleem en al helemaal niet als wij het in één twee drie kunnen oplossen. Door het hen zelf te laten doen, leren ze dat ze dat kunnen. Dat ze een probleem kunnen doorstaan en er misschien zelfs beter uitkomen. Het leert hen veerkrachtig te zijn.
- Benoem emoties en maak er ruimte voor. Laat hen verdrietig, boos, gefrustreerd … zijn, zelfs als dat gepaard gaat met veel gebrul, woest gestamp (in de lucht) of weet ik veel wat. Vooral voor jongens is dat heel belangrijk. Schaamte bij mannen komt doorgaans doordat ze het gevoel of idee hebben dat ze niet zwak mogen zijn. Dat ze vooral geen verdriet mogen hebben. Door hen al van jongs af aan ruimte te geven voor alle emoties, kan je dat beeld veranderen.
- Geef zelf het voorbeeld. Als jij iets doet dat niet oké is, geef dan toe dat wat je deed fout was en bied je verontschuldigingen aan. Zelf als rolmodel doorgaan, betekent niet dat je nooit de mist ik mag gaan. Niemand is perfect en dat is net wat we onze kinderen willen leren. De manier waarop je met die imperfectie omgaat, is dan weer een mooie kans om, opnieuw, rolmodel te zijn voor je kind.
Meer lezen?
De kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown is een heel boek over schaamte en de moed om niet perfect te willen zijn. Het opent echt je ogen en legt heel duidelijk uit hoe het allemaal in elkaar steekt. Er zijn ook verschillende TED-talks van haar te bekijken.
Onvoorwaardelijk ouderschap van Alfie Kohn blijft ook echt een topper. Het gaat niet over schaamte of veerkracht an sich, maar voor mij is het echt de bijbel voor bewust ouderschap en onvoorwaardelijk houden van je kind én hen dat ook laten ervaren.
Een mooie [kinder]tijd – abonnement
Om een bewuste ouder te zijn, kan je niet anders dan te reflecteren op jezelf. Je komt automatisch terecht bij je eigen opvoeding, inner voices, overtuigingen en waarden. Dat kan lastig zijn en al helemaal als je dat alleen doet. Ik hoor bewuste ouders vaak zeggen dat ze zich zo moeten verantwoorden, dat ze precies alleen op een eiland zitten. Dat is de reden dat ik met Een mooie [kinder]tijd ga starten. Het is een abonnement dat je kan nemen waarbij je terecht komt in een groep gelijkgestemde ouders. Je krijgt steun van mezelf en van andere ouders op je pad naar bewust ouderschap.
Elke maand staat er één thema in de kijker en krijg je: een videotraining, een werkboek, een lijst met interessante literatuur, een live groepsgesprek en begeleide discussies in de groep. Wie dat wil kan in deze groep ook een luisterpartner (uit de buurt) zoeken.
Je kan je inschrijven vanaf 1 oktober. De inschrijvingen sluiten op 4 oktober. Zet het dus in je agenda als je deze unieke kans niet wilt missen of zet je op de wachtlijst en krijg als eerste de kans om je in te schrijven.
Ben je op zoek naar een gratis community van gelijkgestemde ouders? Word lid van de FB-groep Een mooie [kinder]tijd waar we discussiëren en elkaar steunen in het opvoeden van onze kinderen met als doel hen, en onszelf, een mooie kindertijd te geven.